Układ odpornościowy dziecka nie działa tak samo jak system immunologiczny osoby dorosłej. Im młodsze dziecko, tym wyraźniejsza różnica pomiędzy jego odpornością a odpornością na przykład rodziców czy starszego rodzeństwa. Warto mieć to na uwadze, dbając na co dzień o zdrowie maluszka. Etapy rozwoju dziecka mają znaczenie również dla odporności pociechy. Należy dostosowywać do nich jej kontakty z otoczeniem, codzienną dietę, aktywność, a w razie potrzeby także suplementację.
Co tworzy układ odpornościowy dziecka?
Odporność u dziecka to nic innego jak ochrona organizmu, którą zapewnia układ odpornościowy. Stanowi on zespół reakcji obronnych, za które odpowiadają narządy, tkanki, komórki oraz substancje chemiczne w organizmie. System immunologiczny korzysta zarówno z funkcji barierowych (zapewnianych przez skórę i błony śluzowe), jak i enzymów oraz komórek odpornościowych. To między innymi limfocyty, fagocyty oraz cytokiny. Za ich produkcję odpowiadają liczne narządy układu odpornościowego, między innymi grasica, szpik kostny, śledziona, węzły chłonne, a także migdałki czy wyrostek robaczkowy. Układ odpornościowy dziecka kształtuje się już w życiu płodowym, jednak rozwija się w pełni dopiero około 12. roku życia. System immunologiczny noworodka czeka zatem długi i złożony proces. Warto mieć na uwadze, że w trakcie życia dziecka mogą występować także spadki odporności.
Okres prenatalny
System immunologiczny dziecka kształtuje się jeszcze przed narodzinami, już około 14. Tygodnia ciąży. U płodu wykształca się między innymi grasica, czyli niewielki narząd, który odpowiada za prawidłowy rozwój tkanek limfatycznych: węzłów chłonnych oraz śledziony (największego narządu limfatycznego w górnej części jamy brzusznej). Pod koniec życia płodowego z mezodermy powstaje również szpik kostny. Miękka i silnie ukrwiona tkanka produkuje białe krwinki. Na tym etapie jednak układ odpornościowy nie jest aktywny, a za ochronę płodu odpowiedzialny jest organizm matki. Dalszy rozwój systemu immunologicznego maluszka jest możliwy dopiero po przyjściu dziecka na świat.
Układ odpornościowy niemowląt
Dzieci rodzą się z niedojrzałym układem immunologicznym. Posiadają odporność nieswoistą (wrodzoną), nie mają natomiast odporności swoistej (nabytej). Ich własne immunoglobuliny M podejmują pierwszą aktywność od razu po przyjściu dziecka na świat, nie są jednak wystarczające. Ze względu na maluchy to potrzebują wzmożonej ochrony, a w ciągu pierwszych tygodni życia powinny być otaczane szczególną opieką i dbałością o higienę. W tym czasie w miarę możliwości należy ograniczać ich kontakt z otoczeniem. Dla odporności dziecka szczególne znaczenie ma również karmienie mlekiem matki. Dostarcza ono maluchowi dodatkowe białka odpornościowe, które są ważne dla odpowiedzi wtórnej organizmu. Dzięki nim maleństwo zyskuje tymczasową odporność.
Odporność u dziecka a luka odpornościowa
Od 6. miesiąca życia dziecko zaczyna stopniowo otrzymywać coraz mniej immunoglobulin z mleka matki, czego skutkiem może być słabsza odporność. Dopiero w wieku około 12-18. miesięcy. wzrasta produkcja własnych białek układu odpornościowego dziecka. Z tego względu między 6. a 12. miesiącem mowa o tzw. luce odpornościowej lub inaczej zwanym dołku immunologicznym. W tym czasie szczególnie należy dbać o zdrowie i higienę niemowlęcia. Nie oznacza to jednak nadmiernej izolacji malucha od otoczenia. Nadal powinien mieć z nim kontakt, by móc budować odporność swoista układu odpornościowego. Należy natomiast zasięgnąć porady lekarza pediatry w zakresie odżywiania i ewentualnej suplementacji. Powinno się zwracać szczególną uwagę na komfort termiczny dziecka, ubierając go adekwatnie do warunków zewnętrznych. Dziecko powinno mieć czas na wypoczynek, przede wszystkim spokojny sen.
Odporność przedszkolaka
Żłobek i przedszkole to wymagający okres w życiu dziecka. Maluch trafia do większego skupiska osób, w tym innych dzieci z podobnie nie w pełni dojrzałymi układami odpornościowymi. Początkowo zmiana otoczenia może stanowić również źródło stresu, który może negatywnie wpływać na odporność. Dlatego też na ogół pierwsze miesiące w przedszkolu stanowią wyzwanie dla odporności dziecka. Może mieć gorsze samopoczucie, jednak jednocześnie to cenny czas dla kształtowania się odporności swoistej i powstawania komórek pamięci immunologicznej. Warto wesprzeć odporność pociechy, by mogła cieszyć się beztroskim dzieciństwem, na przykład poprzez zalecane szczepienia ochronne. Należy zadbać również o jej zdrowe odżywianie, prawidłowy ubiór oraz wysypianie się. W razie potrzeby po konsultacji z lekarzem można również wdrożyć odpowiednią suplementację.
Co na odporność dla rocznego dziecka?
Rodzice, którzy planują posłać malucha do żłobka, mogą zasięgnąć opinii lekarza pediatry w zakresie tego, co na odporność dla dziecka jest odpowiednie. W przypadku tak małych dzieci jakiekolwiek składniki zawarte w suplementach y diety należy podawać pod kontrolą pediatry. Rodzaj i dawkowanie produktów powinny być ściśle dostosowane do wieku dziecka. Wiele suplementów diety ze składnikami na wsparcie odporności dla dzieci jest dostępnych już od 6. miesiąca życia. Mają formę na przykład saszetek do rozpuszczenia w wodzie, które można podawać maluchom do picia. Z kolei starsze dzieci powyżej 3. roku życia mogą zażywać suplementy w postaci pastylek do ssania.
Co wspiera odporność dziecka?
Zależnie od wieku maluszka suplementy diety zawierające składniki wspierające odporność mają różny skład i dawkowanie. Do najczęściej stosowany składników, które wpływają korzystnie na odporność należą przykładowo:
- Witamina D – ma pozytywny wpływ na kondycję skóry i błon śluzowych, pozytywnie wpływając na funkcje barierowe układu odpornościowego. Ponadto przyczynia się do wzmocnionej odpowiedzi immunologicznej.
- Witamina C – wspomaga produkcję przeciwciał układu odpornościowego.
- Szczepy bakterii – na przykład szczep Streptococcus salivarius K12.
- Cynk – stymuluje produkcję limfocytów T, ma również pozytywny wpływ na ich szybsze dojrzewanie.
- Kwas foliowy – uczestniczy w tworzeniu i dojrzewaniu czerwonych krwinek, które mogą pełnić rolę także komórek odpornościowych.
- Żelazo – przyczynia się do produkcji oraz aktywacji białych krwinek (limfocytów), które biorą udział w odpowiedzi odpornościowej.
- DHA – stanowi budulec błon komórkowych, wspierają układ odpornościowy.
Kiedy wdrożyć suplementację składników wspierających odporność dla dziecka?
Stosowanie składników na odporność u dzieci stanowi kwestię indywidualną, która zawsze powinna być konsultowana z lekarzem pediatrą. Wskazaniem do suplementacji takich składników może być spadek odporności malucha wynikający z różnych czynników. Takie produkty warto zacząć stosować, na przykład w okresie jesienno-zimowym oraz przesilenia wiosennego. Należy mieć przy tym na uwadze, że podstawę zdrowia zarówno niemowlaka, jak i kilkulatka, nastolatka czy osoby dorosłej stanowią zrównoważona dieta oraz zdrowy tryb życia.
Jak stosować suplementy diety u dziecka?
W trakcie podawania dziecku suplementów diety należy stosować się do zaleceń producenta danego produktu (chyba że lekarz zaleci inaczej). Kluczowe jest prawidłowe dawkowanie – nie należy podawać zbyt wysokich dawek! Ważna jest jednak także pora spożycia suplementu diety przez dziecko. Przykładowo niektóre produkty należy podawać maluchom bezpośrednio przed snem, a nawet po myciu zębów. Zapewnia to jak najdłuższy kontakt substancji aktywnych ze śluzówką jamy ustnej i gardła dziecka.
