Higiena nosa – dlaczego jest ważna i jak o nią dbać?

Regularne mycie rąk, szczotkowanie zębów i dobre nawodnienie organizmu to nawyki, które każdego dnia staramy się wprowadzać do swojego życia codziennego. Okazuje się, że równie duże znaczenie ma prawidłowa higiena nosa, dzięki której jesteśmy w stanie utrzymać czyste, a zarazem odpowiednio nawilżone drogi oddechowe. Jak dbać o błonę śluzową nosa na co dzień?

Higiena nosa u dzieci i dorosłych – najważniejsze korzyści

Nos to narząd, który pełni niezwykle ważną rolę w procesie oddychania, filtrowania powietrza oraz węchu. Działa podobnie jak naturalny filtr, skutecznie zatrzymując zanieczyszczenia, pyłki i drobnoustroje, zanim dostaną się do dróg oddechowych. Co więcej, nos doskonale nawilża i ogrzewa wdychane powietrze, przez co chroni płuca przed podrażnieniem.

Aby nos mógł pracować prawidłowo, konieczne jest utrzymanie odpowiedniej higieny, która:

• wspiera prawidłowe oddychanie – oczyszczanie nosa jest ważne zwłaszcza wtedy, gdy jest on częściowo zatkany. Prawidłowo przeprowadzony proces płukania nosa zmniejsza obrzęk błony śluzowej i ułatwia oddychanie przez nos;
• nawilża błonę śluzową nosa – higiena nosa przed snem zapobiega wysuszeniu i podrażnieniom błony śluzowej, na które jesteśmy narażeni zwłaszcza w sezonie grzewczym (okres jesienno-zimowy). Dzięki temu w nocy możemy cieszyć się spokojnym, głębokim snem. Sprawdź też: Czy sen wpływa na nasze zdrowie i odporność?;
• usuwa alergeny z jamy nosowej – dzięki płukaniu nosa możemy z łatwością pozbyć się wszelkiego rodzaju alergenów, takich jak np. pyłki roślin i kurz. Z tego powodu jest to korzystne rozwiązanie zwłaszcza dla alergików, którzy w okresie wzmożonego pylenia roślin (wiosną i latem) powinni każdego dnia oczyszczać nos po powrocie do domu;
• zwiększa ochronę dalszych dróg oddechowych – wysuszona śluzówka nosa nie jest w stanie skutecznie ochronić organizmu przed zanieczyszczeniami oraz drobnoustrojami. Systematyczne oczyszczanie nosa zwiększa zatem ochronę dróg oddechowych.

Codzienna higiena nosa – jak dbać o błonę śluzową?

Większość osób wychodzi z założenia, że na co dzień toaleta nosa powinna ograniczać się wyłącznie do wydmuchiwania nosa. W rzeczywistości każdy z nas może wdrożyć szereg działań, które wpłyną korzystnie na kondycję błon śluzowych i zapewnią swobodne oddychanie. Oto te najważniejsze:

• utrzymanie optymalnej temperatury i wilgotności w pomieszczeniu – przebywanie w suchym i ciepłym pomieszczeniu wysusza błonę śluzową nosa, a także może prowadzić do jej podrażnienia. Aby temu zapobiec, warto korzystać z nawilżacza powietrza, który pomoże utrzymać optymalny poziom wilgoci w domowych wnętrzach. Należy jednak uważać, aby wilgotność powietrza nie była zbyt duża.
• prawidłowe nawilżenie jamy nosowej – na co dzień warto korzystać ze specjalnego sprayu na bazie soli morskiej lub kwasu hialuronowego, który poprawi kondycję błony śluzowej nosa i ułatwi oddychanie;
• regularne oczyszczanie zatok – jeżeli czujemy, że w nosie zalega nadmiar wydzieliny dobrze jest sięgnąć po specjalny irygator, który umożliwi bezpieczne przepłukanie jam nosowych i usunie z nich nagromadzone zanieczyszczenia oraz śluz.

Higiena nosa u noworodka i niemowlaka – o tym warto pamiętać!

Szczególnej uwagi w kwestii toalety nosa wymagają noworodki i niemowlęta, których układ odpornościowy nie jest do końca ukształtowany. Dodatkowo utrudnione oddychanie spowodowane zatkanym nosem może u nich prowadzić do problemów ze snem, karmieniem oraz ogólnym dyskomfortem. Do tego wszystkiego dochodzą problemy z samodzielnym wydmuchiwaniem nosa, dlatego aby uchronić maluszka przed przykrymi dolegliwościami, warto:

• regularnie oczyszczać jamę nosa przy użyciu preparatów na bazie soli morskiej przeznaczonych dla najmłodszych;
• odciągać nadmiar wydzieliny za pomocą aspiratora, jeżeli widzimy, że dziecku trudniej się oddycha przez nos. Nigdy nie należy używać w tym celu tradycyjnej gruszki, która może uszkodzić błonę śluzową nosa;
• przeprowadzać inhalacje z roztworu soli morskiej, które pozwalają na udrożnienie zatkanego nosa dziecka.

Dowiedz się, jakie są etapy rozwoju odporności u dziecka.

Jak czyścić nos wodą morską?

Woda morska, która stanowi bogate źródło soli mineralnych i mikroelementów, to jeden ze składników wykorzystywanych najczęściej w preparatach do higieny nosa. Może występować w 2 formach: jako roztwór izotoniczny i hipertoniczny.

• Stężenie soli w wodzie morskiej izotonicznej jest równe temu, który obserwuje się w komórkach organizmu człowieka. Taki preparat świetnie sprawdza się podczas codziennej higieny nosa i nawilżania śluzówki zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci, niemowląt oraz noworodków.
• Woda morska hipertoniczna zawiera wyższe stężenie chlorku sodu, przez co stymuluje proces osmozy i ogranicza obrzęk błony śluzowej nosa. Roztwory na bazie soli hipertonicznej są wskazane głównie do udrażniania zatkanego nosa i usuwania z niego gęstej wydzieliny.

Jak prawidłowo przeprowadzić higienę nosa przy użyciu sprayu z wodą morską? Cały proces sprowadza się do kilku kroków.

1. Przyjęcie odpowiedniej pozycji: w przypadku osób dorosłych i starszych dzieci powinna być to pozycja stojąca lub siedząca. Główkę niemowlaka wystarczy jedynie delikatnie unieść do góry.
2. Umieszczenie końcówki aplikatora w otworze nosowym: jeżeli aplikator jest ustawiony prawidłowo, można go nacisnąć i wprowadzić do nosa odpowiednią liczbę dawek preparatu.
3. Wydmuchanie nosa: aby spray dotarł do błon śluzowych i zaczął działać, należy odczekać około 1-2 minuty po aplikacji i dopiero wtedy wydmuchać nos. Należy jednak robić to naprzemiennie – zasłonić jedną dziurkę i wydmuchać wydzielinę z drugiej, a następnie powtórzyć tę samą czynność z drugą dziurką.

Aby zachować maksymalną higienę, dany spray do nosa powinna używany wyłącznie jedna osoba. Po każdym użyciu końcówkę należy dokładnie wyczyścić. 

Jak czyścić nos solą fizjologiczną?

Sól fizjologiczna to inaczej wodny roztwór chlorku sodu, który ma stężenie zbliżone do tego w płynach ustrojowych, przez co preparat jest dobrze tolerowany przez organizm osób dorosłych, dzieci i niemowląt. Ampułki z roztworem soli fizjologicznej stosuje się podobnie jak wodę morską, wpuszczając ich zawartość bezpośrednio do otworu nosowego. W przypadku noworodków i niemowląt należy pamiętać, aby po aplikacji kropelek soli fizjologicznej położyć dziecko na brzuch. Pozwoli to na usunięcie zalegającej wydzieliny i oczyszczenie jamy nosowej.

Sól fizjologiczną można wykorzystać także do nebulizacji, w trakcie której płyn zamienia się w aerozol. W ten sposób sól fizjologiczna trafia bezpośrednio do dróg oddechowych. Takie nebulizacje można przeprowadzać rano, w ciągu dnia i wieczorem – w zależności od potrzeb oraz stanu błony śluzowej nosa.

Higiena nosa u dzieci i osób dorosłych – podsumowanie

Higiena nosa jest niezbędna do utrzymania zdrowia układu oddechowego i całego organizmu. Regularne oczyszczanie jam nosowych pomaga usunąć nagromadzone zanieczyszczenia, alergeny i drobnoustroje, dzięki czemu jest świetnym działaniem profilaktycznym. Profilaktyczne stosowanie roztworów soli fizjologicznej lub wody morskiej pozwala na nawilżenie błon śluzowych, wspierając ich naturalną ochronę przed zanieczyszczeniami z zewnątrz. Oczyszczanie nosa wspomaga oddychanie, łagodzi zatkanie i zmniejsza dyskomfort, ułatwiając  regenerację. 

Bibliografia:

1. Jadczak M., Miejsce preparatów umożliwiających płukanie jam nosa w praktyce laryngologicznej, Polski przegląd otorynolaryngologiczny 2013; 2: 226–229.
2. Santoro E., The role of saline nasal sprays or drops in nasal hygiene: a review of the evidence and clinical perspectives, Rhinology Online 2021; 4: 1 – 16.
3. Marczak H., Lange J., Terapia objawowa infekcyjnego nieżytu nosa u dzieci.
4. Gajewski P.; Szczeklik A.: Interna Szczeklika. 2020.